ABD ve Tayvan arasında geçen hafta 1 milyar 800 milyon dolarlık silah satışı anlaşması imzalanmasının ardından Pekin yönetimi, Amerikan savunma şirketleri Lockheed Martin, Boeing ve Raytheon'a yaptırım uygulayacağını duyurdu. Çin Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü Zhao Lijian, "Çin, Tayvan'a silah satışı işlemlerine katıldıkları gerekçesiyle ABD'li şirketlere karşı gerekli tedbirlere başvurma kararı aldıklarını ve Tayvan'a silah satışında rol oynayan diğer ABD'li şahıs ve kuruluşlara da yaptırım uygulanacak" şeklinde konuştu. Çin’in milli çıkarlarını korumak için yaptırım uygulamasını gerekli gördüklerini belirten Lijian yaptırımların detaylarına dair bilgi vermedi. Çin geçen temmuz ayında da Tayvan’ın Patriot SAM sistemi için 620 milyon dolarlık geliştirme paketi anlaşması yapan Lockheed Martin’e yaptırım uygulayacaklarını açıklamış ancak detay vermemişti.

Çin Komünist Partisi “23'üncü eyaleti ve kutsal Çin toprakları” olarak kabul ettiği Tayvan üzerindeki baskısını son dönemde yoğunlaştırdı. Gerekirse güç kullanabileceğini açıklayan Pekin yönetiminin Tayvan yakınlarında askeri devriye ve tatbikatlarını artırması Tayvan yönetimi tarafından “korkutma taktiği” olarak nitelendiriliyor. Tayvan Başkanı Tsai Ing-Wen, Pekin’in bariz üstünlüğüne karşı koyabilmek için asimetrik muharebe imkân ve kabiliyetleri kazanarak adanın askeri gücünü artırma sözü vermişti.  

Satış oranlarına göre dünyanın en büyük savunma sanayi şirketi olan Lockeed Martin yetkilileri “yabancı askeri satışların hükümetler arası işlemler olduğunu ve tüm uluslararası satışlarda ABD hükümetiyle yakın çalışma içerisinde bulunduklarını” hatırlatarak Çin’deki varlıklarının sınırlı olduğunu belirtti. Boeing ve Raytheon ise yolcu uçakları için en büyük pazarlardan biri olan Çin ile olan ticari ortaklıklara bağlı olduklarını söyledi. 

Çin’in yaptırım uygulaması durumunda 737 MAX tip uçaklarda yapılacak değişikliklerden vazgeçmesi ve ülkede bulunan çok sayıda Boeing tedarikçisi ile çalışmayı sonlandırıp kargo ve yolcu uçaklarına hizmet veren tesisleri de kapatmak durumunda kalacak. ABD savunma sanayi şirketlerinin Çin ile ticareti büyük ölçüde engellendiği için Çin yaptırımlarının fazla bir etkisi olmayacağı öngörülüyor. Lockheed Martin daha önce Çinli müşterilere sadece sivil helikopter satışı gerçekleştirmişti. Çin, Boeing ticari uçakları için çok önemli bir pazar ancak yaptırımların sadece bu şirketin askeri alandaki üretimlerini hedef alması bekleniyor.

ABD Savunma Güvenlik İşbirliği Ajansı, Tayvan’a silah satışı ile ilgili açıklama yaparak anlaşmanın detaylarını paylaştı ve konuya ilişkin tebligatın ABD Kongresi’ne iletildiğini bildirdi. Resmi bildirimin yapılmasının ardından Kongre’nin silah satışına itirazı varsa 1 ay içerisinde açıklaması gerekiyor. Ancak her iki tarafın da Tayvan’ın askeri savunmasının güçlendirmesi yönünde destek verdiği bilindiğinden Kongre’den bu konuda herhangi bir itiraz beklenmiyor. 

Savunma Güvenlik İşbirliği Ajansı üç silah satış paketi onayını üç ayrı açıklamayla duyurdu. İlk açıklamada, Dışişleri Bakanlığı’nın, Taipei Ekonomik ve Kültürel Temsilciliğine Dış Askeri Satış kapsamında tahmini maliyeti 1 milyar 800 milyon dolar olan 135 adet AGM-84H SLAM-ER seyir füzeleri ilgili ekipmanlarının satışına onay verilmesine karar verdiği belirtiliyor. İkinci açıklamada yabancı askeri satışın 436.1 milyon dolarlık 11 adet Lockheed Martin HIMARS M142 Füze Fırlatma Sistemi, 64 adet ATACMS Füzesi, 7 adet HMMWV Aracı, ve diğer ekipmanları içerdiği söyleniyor. Üçüncü açıklamada da, 376,2 milyon dolar değerinde 6 adet MS-110 keşif podu ile 4 Yer Kontrol İstasyonu ve ilgili destek ekipmanlarının satışının onaylandığını bildiriliyor.

Bu askeri satışların açıklanmasından kısa bir süre sonra Tayvan’a dördüncü bir silah satışının daha yapıldığına dair açıklamalar geldi. ABD Dışişleri Bakanlığı, Tayvan'a Harpoon Kıyı Savunma Sistemi ve ilgili mühimmat ve ekipmanın satışına onay verdiğini duyurdu. Savunma Güvenlik İşbirliği Ajansı tarafından yapılan açıklamada, “Dışişleri Bakanlığı, Taipei Ekonomik ve Kültürel Temsilciliğine Dış Askeri Satış kapsamında tahmini maliyeti 2 milyar 370 milyon dolar olan 100 adet Harpoon Kıyı Savunma Sistemi ile ilgili ekipmanların satışına onay verilmesine karar verdi” ifadeleri kullanıldı. ABD’den birçok gelişmiş silah sistemi tedarik eden Tayvan, geçen yıl 66 adet F-16 Fighting Falcon Blok 70/72 savaş uçağı sipariş etmişti. Toplam değeri 8 milyar dolar olan uçakların teslimatının kademeli bir şekilde 2026 yılına kadar tamamlanması bekleniyor.

ABD-Çin gerginliği ticaret ve teknoloji savaşlarının ardından farklı mecralara da sirayet etmeye başladı. Trump yönetimi Çin’i çevreleme ve stratejik kuşatma politikası gereği Pekin yönetimi ile ihtilaf halindeki ülkelere desteğini artırmaya devam ediyor. Bu ülkelerin başında Tayvan geliyor. Tayvan’ın statüsü meselesi ABD-Çin ilişkilerindeki en önemli sorunlardan birisi. Pekin yönetimi, Tayvan adasını Çin'in bir parçası olarak görürken, diğer ülkelerin adayla herhangi bir resmi temas kurmasına karşı çıkıyor. Çin Dışişleri Bakanlığı Washington yönetimine anlaşmanın iptal edilmesi çağrısında bulunmuştu. Bakanlık Sözcüsü Zhao Lijian, ABD'den Tayvan'a silah satışını durdurmasını ve Taipei yönetimiyle askeri bağlarını kesmesini istemişti. ABD ve Tayvan arasında resmi diplomatik bağ bulunmamasına rağmen çeşitli anlaşmalargereği Tayvan'ı koruma altında tutuyor ve bu ülkeye silah satıyor. 

Washington yönetimi geçen ağustos ayında Sağlık Bakanı Alex Azar'ı Tayvan'a göndererek 1979’dan bu yana bu ülkeyle yapılan en üst düzey resmi ziyareti gerçekleştirmişti.  Çin Dışişleri Bakanlığı söz konusu ziyarete ilişkin yaptığıaçıklamada Tayvan ve ABD'li yetkililerin resmi temas kurmasına karşı çıktıklarını belirterek, ABD'yi “Tek Çin” ilkesine bağlı kalmaya ve Tayvan ile her türlü teması durdurmaya çağırmıştı. Son olarak eylül ayında ABD Ekonomik Büyüme, Enerji ve Çevre İşlerinden Sorumlu Dışişleri Bakanlığı Müsteşarı Keith Krach’ın ziyaretiyle giderek netleşen ABD-Tayvan ikili ilişkilerindeki önemli yakınlaşma yine Pekin yönetiminin tepkisini çekmiş ve Çin donanması ABD heyetinin ziyareti sırasında Tayvan Boğazı'nda askeri tatbikat gerçekleştirmişti.